Klamra pasa głównego (Koppelschloss).

Łukasz Gładysiak

Witam,

Zamkniętego typu klamra - Koppelschloss to jeden najbardziej charakterystycznych elementów wyposażenia bojowego Wehrmachtu i armii niemieckiej w ogóle. Generalnie to temat rzeka, tutaj postaram się zamieścić jedynie podstawowe informacje.

Orzeł i dewiza. Jak nietrudno zauważyć na klamrze WH widnieją dwa typowe elementy: orzeł państwowym oraz dewiza Gott mit uns (Bóg z nami). Co do orła to zasadniczo powinien on mieć głowę skierowaną na wschód, czyli tam gdzie przebiegać miała planowana ekspansja Rzeszy (rzeczywiście tak to uzasadniano). Powstała jednak pewna partia klamer z głową zwróconą na... zachód Smile

. Był to oczywiście błąd fabryczny, a w dniu dzisiejszym oryginalne egzemplarze osiągają zawrotne ceny. Jeśli chodzi o dewizę to ma ona umocowanie jeszcze w czasach pruskich - pojawiała się w tej samej formie na klamrze landowej Królestwa Prus, a potem - klamrze Reichswehry (otaczając republikańskiego orła). Ciekawostkę stanowi fakt, że w laickim a może raczej neopogańskim państwie Hitlera w symbolice zachowało się miejsce dla Boga. Co więcej, hasło to widniało jedynie na klamrach WH: egzemplarze dla Luftwaffe nie posiadały dewizy w ogóle, jedynie orła i wieniec laurowy, a SS - wiadomo. Samo ułożenie symboli na klamrze armii regularnej również nawiązywało to wzorów wcześniejszych.

Materiał i kolorystyka. Klamry WH w odmianie wczesnej tłoczono z aluminium o porowatej fakturze zewnętrznej. Wewnątrz charakteryzowały się one masywnym uchem/zaczepem do haka pasa. Pierwszą zmianą jaka nastąpiła prawdopodobnie około 1941 roku była zmiana tego zaczepu na wykonany z pręcika i łączony z pozostałością techniką zgrzewania. Na przełomie 1942 i 1943 roku pojawiać się zaczęły klamry stalowe, gładkie z zewnątrz, a pod koniec wojny, prawdopodobnie, także odlewane z bakelitu. Odrębnym tematem są aluminiowe, dwuczęściowe (element główny + nakładka) aluminiowe klamry do pasów wyjściowych.
Jeśli chodzi o kolorystykę to również miała ona niejednolitą formułę. Fabrycznie wczesne klamry malowano na kolor szarozielony. Farba miała jednak tendencję do szybkiego wycierania, a część żołnierzy, zwłaszcza podoficerów celowo ją usuwała. Najczęściej więc te warianty spotyka się w naturalnym, jasnym kolorze aluminium. Szerszą gamę odcieni zaobserwować można w przypadku odmian stalowych: występowały zielone, szare a nawet piaskowe. Poszczególne barwy w swym zakresie także były niejednolite. Wariantów bakelitowych i do pasów wyjściowych nie malowano.

Język klamry. To element bardzo pożądany przez kolekcjonerów. Jak udało mi się ustalić, nie wszystkie klamry opuszczały wytwórnie ze skórzanym (rzadziej parcianym) językiem. Posiadały go na pewno odmiany wczesne; stalowe - zdecydowanie najrzadziej. Przymocowany był on do widełek i opatrzony znakiem producenta.

Podsumowując: w okresie wojny, który najbardziej nas interesuje (czyli lata 1943/1944-1945) występowały klamry de facto wszystkich odmian. W późnym okresie dominować zaczęły stalówki, zwłaszcza u rang niższych. Ukuta została także pewna zasada (choć nie jest ona regułą), że w przypadku pasów parcianych używane były przede wszystkim odmiany ze stali.

No dobra, żeby nie przegadać tematu zamieszczam fotki swoich klamer WH (oryginałów) dla porównania, awers i rewers. U góry znajduje się klamra pruska wz. 1847, czyli bardzo wczesna, stosowana między innymi w czasie I wojny światowej. Jak widać jest ona nieco większa i wykonana w wyniku połączenia mosiężnej części głównej w kolorze naturalnym oraz srebrzonej nakładki aluminiowej. Pod nią: klamra wyprodukowana w 1938 r., stalowa z końca wojny oraz wczesna-zdenazyfikowana (powszechne zjawisko w oddziałach partyzanckich lub Wojsku Polskim na Wschodzie):

[link widoczny dla zalogowanych]